Küba’da fotoğraf peşinde 22 gün ve bazı gerçekler

Aslında seyahat bu blogun konusu değil, bunun için seyahat blogumuz azgezmiş var. Fakat orada yazmak hem uzun zaman alacak hem de her kenti detayları ile anlatmaya çalışacağız. Burada ise daha genel izlenimlerimi ve çarpıcı noktaları paylaşmak istiyorum. Burada iyi şeyler yazmayacağım, iyi şeylerin çoğunu azgezmiş‘e bıraktım.

Bilmeyenler için bir not: daha birkaç gün önce uzun süren bir seyahatten döndük. Seyahatimiz her zamanki gibi fotoğraf amaçlıydı ve 22 gün boyunca Küba’daydık. 9 kişilik bir münübüs ile Küba da 5000 Km nin üzerinde yol yaptık.

Çarpıcı olan şu ki, ilk gördüklerimiz bizi şaşırttı, sonrasında ise gördüklerimize alıştık, daha sonra bazı gerçekleri öğrendik ve sonrasında üzüldük. Bir turist olarak ya da bir gezgin olarak Küba’ya geldiğiniz de ilk olarak 2 milyon kişinin yaşadığı Havana’da soluğu alırsınız. Havana’da oldukça çok sayıda güzel bina var. Tamamı devrimden önce inşa edilmiş, bir kısmı daha da eski kolonyal döneme ait ve büyük bir kısmı da sütunlu.

Benim ilk izlenimimi kelimelere dökmem biraz zaman aldı. Ama ara sokaklarda dolaşırsanız aşağıda yazdıklarımı tam olarak hissediyorsunuz.

Gözlerinizi kapatın. Yıl 1945, ikinci dünya savaşı sona ermek üzere. Japonya’ya atom bombası atılır ve kimsenin bilmediği bir atom bombası da Küba’ya atılmıştır. Sonrasında ise ada tamamen boşaltılır ve bugüne kadar kimse ayak basmaz. Bu yılın başlarında Latin Amerika ve Afrika’dan getirilen yoğun bir kalabalık adaya yerleştirilir ve yaşam yeniden başlar.

Tabiki böyle birşey yok; ama eğer olsaydı manzara aynen şu andaki gibi olacaktı, emin olun.

Aslına bakarsanız Wikipedia’da Havana bahsinde bulunan bir kısım oldukça gerçekci yazılmış;

Bütün bu restorasyonlardan mahrum kalan şehrin bölgesi Centro Habana adlı semttir. Burası Prado ‘nun batısından Malecon’a kadar uzanır. Burası, aynı zamanda, çok ender olarak turistlerin uğradığı, şehrin en fakir semtidir. Binalarda yıkılmışlık görüntüsü hakimdir. Bu alana yapılan bir ziyaret, Habana Vieja ya da Vedado gibi şehrin turistik olarak düzenlenmiş alanlarına yapılan geziye oranla, Küba halkının yaşam koşulları hakkında daha gerçekçi bir izlenim bırakır.

Küba, fotoğrafçılar için mutlaka görülmesi gereken yerlerden biri. Sadece fotoğrafçılar için değil, gezgin ruhu taşıyan herkesin yolu mutlaka buraya uğramalı. Hem de yakın zamanda uğramalı. Neden mi? Çünkü artık Küba değişiyor. Biz oradayken gördük, değişim başlamak üzere.. Belki ani ve yeni bir devrimle, belki de yavaş yavaş, halka ve diğer ülkelere tanınacak imtiyazlarla. Nasıl olacağını zaman gösterecek; ama değişim kaçınılmaz.

Küba’nın sokaklarında dans eden insanlar yok, her yerde salsa yapılmıyor, burası bir cennet değil. Burası 11 milyon insanı barındıran bir hapishane. Dans eden ve müzik yapan insanlar sadece gelen üç beş turistten üç beş CUC (Küba’da yabancıların kullanabildiği para birimi) koparabilmek için için bunu yapıyor, çünkü devletten aldığı 15 veya 20 CUC asla geçimine yetecek kadar değil. Havana’da turist ya da yabancı olduğunuzu gösteren bir emareniz (örneğin açık tenli olmak ya da fotoğraf makinesi taşımak vs. gibi) varsa rahat rahat dolaşmanıza pek olanak yok. Her iki üç dakika biri yanınıza yaklaşarak puro satmak isteyebilir ya da bir restoran tavsiye edebilirler. Gece ise daha kötüsü var; seks turizmi. Küba’da seks turizmi polis baskısı nedeniyle eskisi kadar yoğun değil; ama yine de gece dışarı çıkıp 5-10 dakika içerisinde birini bulmanız olası. Gece uyuştucu satışı yapmak için yanınıza yaklaşanlar bile olacaktır.

Biz turistler gibi otelde konaklamadık, tüm kaldığımız yerler Casa Particular denen özel evlerdi. Bunlara özetle devletten sertifika almış ve vergisini ödeyen pansiyonlar da diyebiliriz. Bu bize gerçek halkla kaynaşmayı ve sohbet etme imkanını sağladı. Kaldığımız süre içerisinde öğrendiklerimiz değişti ve gelişti. Çünkü halk konuşmak istemiyor, korkuyor. Fidel’den şikayet eden birini bulmanız bir hafta içerisinde çok zor; fakat 20 gün kalırsanız, belirli bir güven oluşturursanız çoğunun Fidel’den yaka silktiğini görebiliyorsunuz. Burada korku ve polis gücüyle sindirilmiş bir halk var, imkan verildiğinde hemen ülkesini terk etmeye hazır. Bir şekilde parayı bulanlar Florida’ya, Miami’ye kaçmayı planlıyor. Bunun için kürek çekmeyi ve Atlantik’te köpek balıklarına yem olmayı bile göze alıyor. Bir kısmı ise İspanya konsolosluğu önünde uzun kuyruklar oluşturuyor.

Küba’da tüm vatandaşlar için turistik amaçla yurtdışına çıkış yasağı var, bırakın yurtdışına çıkışı başka bir şehre gidip orada yaşamınıza devam etme kararını bile özgürce alamıyorsunuz. Yani bir bakıma şehirlerarası vize var.

Küba’da Bireyler arası eşitlik yok!

Bireyler arası eşitlik yok, sadece yoksullar arasında eşitlik var. Tüm yoksullar aynı derecede yoksul. Bir şekilde parayı bulanlar ise hayatlarını çok daha iyi sürdürebiliyor ve mal varlığına sahip olabiliyor. Diğerleri bunu ancak uzaktan izleyebiliyor. Maddi olan sınıf ayrımının yanısıra ırksal anlamda ayrım bile söz konusu. Heryerde olduğu gibi melezler ve siyahi olanlar çoğunlukla Beyaz Kübalılardan kötü durumda. Beyaz Kübalı dediklerim İspanyol kökenli olanlar, yani 1500 lerde gelip yerel halkın tamamını katleden İspanyolların torunları ve bundan da hiç utanmıyorlar.

Sebebleri her ne olursa olsun, ister Amerikanın uzun süredir uyguladığı ambargo, ister rejimin kendi kendini tüketmesi, ister Küba Komünist Partisi üyelerinin ceplerini doldurması, isterse halkın bezginliği ve tembelliği, sonuç değişmiyor. Sonuç ise şu: Küba kötü durumda, insanların çoğu mutsuz ve değişim bekliyor, değişimin ise çok yakında geliyor.

Küba’da Eğitim iyi mi?

Küba’nın eğitim sistemi çok övülüyor ve okuma yazma oranının oldukça yüksek olduğu belirtiliyor. Turistik olarak gelen birisi birçok yerde rengarenk üniformalarıyla okul öğrencilerini görecektir. Öğrenciler dönemine göre giyilen bordo, lacivert ya da kahverengi renkli ve tertemiz üniformalarla ortalıklarda dolaşıp duruyorlar. Buraya kadar herşey güzel görünüyor. Peki ya sonrası..

Sonrasında halkın bilgi edinme özgürlüğü kısıtlandığından ve olanaksızlıktan dolayı ilk öğrendikleriyle kalıyorlar. Okuma yazma oranı yüksek olabilir ama sonrasında okunacak kitap yok, dergi yok, gazete yok, dolayısıyla okuyan da yok. Bana göre en önemlisi ise çağın en önemli icadı, özgürlüğün simgesi olan Internet yok. Dolayısıyla devlet çocuklara temel eğitimde ne veriyorsa onunla yetiniliyor, çocuklar tek tip vatandaş şeklinde yetişiyorlar ve birey olma şanslarının bir kısmı ellerinden alınıyor. Yani aslında vatandaşların büyük kısmı bilgisiz ve cahil durumda, dünyanın geri kalanından ve oradaki bilgiden bihaber.

Küba’nın Kızları, kadınları güzel mi?

Bu soruyu soran bazı tanıdıklarım oldu. Öncelikle tüm kadınlar güzeldir.

Bir insana çirkin demeyi sadece dış görünüşünden ziyade karakterine atfedilebilecek bir sıfat olarak düşünebiliyorum. Küba’daki kadınlara gelince, genel anlamda alımlı değiller, yani Küba’ya has özel bir güzellikleri yok. Nedeni ise 16-18 yaşlarından sonra neredeyse tamamının göbeklenmesi ve daha sonrasında ise iyice şişmanlaması. Bir çoğu Anadolu’da yapılan kazılarda ortaya çıkartılan ana tanrıça figürlerine benziyor. Çocuk ölüm oranlarının çok düşük olduğu ve kişi başına düşen doktor sayısı bakımından Dünya’da ön sıralarda yer alan, sağlık sisteminin çok övüldüğü Küba’da beslenme alışkanlıkları nedeniyle bu hale gelen kitle için ne söylenebilir bilemiyorum.

Oldukça güzel olanlarına da rastladık ama sadece istisnalar.

Fidel yaşıyor mu?

Bu soru da gelen başka bir soruydu. Cevap olarak blog yazarı Yoani Sánchez’den bir alıntı yapıyorum

Eğer Castro ölmüş olsaydı bunu herhalde en son biz Kübalılar öğrenirdik o yüzden bize haberin gerçekliğini sormanız saçma.

Önceden de söylediğim biz tatil için gitmedik, tatil için gidenler bunları görmeyebilir. Burada genelde kötü şeyleri yazıyorum ve gördüklerimi yaşadıklarımı aktarıyorum. Bunların sebebi nedir şeklinde bir tartışmanın içerisinde değilim. Bunların sorumlusu olarak kimseyi yermiyor ya da savunmuyorum. Elbetteki Amerika Birleşik Devletlerinin yaptıkları ya da Fidel ve Che’nin uğruna mücadele ettiği şeyler herkes tarafından bilinmektedir.

Küba’nın her yerinde çok sayıda sosyalizmi ve mücadeleyi vurgulayan afişler, eski devrimcilerin posterleri, komutanların veya kahramanlarının resimlerini görmek mümkün. En az olan ise Fidel Castro’nun resimleri. Che Guevera ise her herde; ama her yerde. Sadece bu afiş ve sloganlardan bir sergi açacak kadar fotoğrafım var; ama bir süre sonra sonra çekmeyi bıraktım.

Küba’da Bunların dışında neler var?

Aslına bakarsanız güzel şeylerin sayısı çok daha fazla. Havası herşeye değer. Güvenlikle ilgili sıkıntı yok. İnsanlar oldukça cana yakın. Birkaç tane daha eklersek, purosu, sallanan sandalyesi, eski arabaları, denizi, okyanusu, ıstakozu, balığı, mojitosu, romu, cohibası, tropik meyveleri, ressamları, heykeltraşları, Varadero’su, Trinidad’ı, Ancon Beach’i, Vinales‘i ve daha birçok şeyi.

Ek olarak başka birkaç tespit daha.

Gökyüzünde akbabalar devamlı şekilde görülebilir. Çok büyükler ve bazı yerlerde oldukça kalabalıklar ama zararsızlar. Bunun dışında büyükbaş hayvanların hemen yanlarında ve bazen üstlerinde Küçük veya Büyük Ak Balıkçıl’a mutlaka rastlıyorsunuz. Sanırım hayvan toprağı eşelediğinde ortaya çıkan böcek, solucan vs için bir fırsat kolluyorlar. Bu iki tür dışında birkaç tür daha fotoğraflama imkanım oldu.

Şehirlerde üç tür taksi var. Herkesin bildiği eski amerikan arabalarından oluşan normal taksi, coco taksi (motosiklet) ve bici taksi (bisiklet). Çok fazla sayıda taksi var, haddinden fazla, yani tüm ülkede gördüğümüz arabaların üçte biri taksiydi diyebilirim. Halk genelde şehirlerarası yollarda bisikletle, motosikletle, at arabalarıyla, kamyonlarla, kamyondan otobüse çevrilmeye çalışılmış araçlarla, ayakta ve kötü koşullarda seyahat edebiliyor. Tabi parası olanlar için transtur ve viazul var.

Aman yanınızda yolları bilen yoksa araba kiralamaya kalkmayın, çünkü yollarda tabela yok. Var olanların bir kısmı da sizi yanıltabilir. İspanyolcanız ve haritanız varsa sık sık durarak yolunuzu bulma şansınız az da olsa mevcut.

Yemek kültürleri çok zayıf. Bu tropik cennette, dört tarafında deniz olan ülkede deniz mahsülleri konusunda çeşitlilik bekliyorsunuz haliyle, fakat maalesef yok. Belki beş yıldızlı otellerin menüleri çok zengindir, fakat bizi ilgilendiren halkın kültüründe bu yok. Menüde sadece ıstakoz veya balık seçenekleri var. Istakoz oldukça ucuz, istanbulda 150 TL gibi fiyatla yiyebileceğiniz ufak istakozların yerine büyük bir tanesini 10 TL ye yiyebilirsiniz.

İnanın abartmıyorum, tüm yazdıklarım yaşanmış ve birebir görülmüştür. Ama burası ilginç bir yer kendini hemen açmıyor size, bir hafta değil, en az iki veya üç haftada bazı şeyleri kavrayabiliyorsunuz. Mesela Havana’da eşcinsellerin çokluğu dikkatimizi çekti, bu da başka bir ayrıntı. Sanırım Küba’da eşcinseller askere alınmadığından bazıları bunu bir kaçış yolu olarak görüyor. Internetten Küba için uygun uçak biletleri bulabilirsiniz.

2014 Kasım-Aralık aylarında tekrar gittim ve bir ay kadar kaldım, değişimi gözledim: Küba hızla değişiyor, en son neler oldu?