Dijital Fotoğrafçılığın vazgeçilmezi; Histogram

Fotoğrafçılar için, özellikle de dijital makinelerle çalışan amatör veya profesyonel fotoğrafçılar için vazgeçilmez olan histogram nedense fazla önemsenmiyor ve kullanılmıyor. Bana kalırsa histogram, dijital fotoğrafla uğraşan herkesin ilk olarak bilmesi gereken konuların başında gelir. Şimdi herkesin anlayacağı ve kullanabileceği şekilde biraz histogramdan bahsedelim.

Öncelikle histogram kelimesi Yunanca histos ve gramma kelimelerinin bir araya gelmesiyle oluşmuş, kabaca anlamı dikey dikdörtgen sütunlarla grafik oluşturmak olarak açıklanabilir. Histogram terimi ilk olarak 1895 yılında istatistikçi Karl Pearson tarafından kullanılmış. Aslında matematiksel bir terim olarak karşımıza çıkan histogram biz fotoğrafçılar için ne anlam ifade ediyor ve bundan nasıl yararlanabiliriz gibi sorulara cevap vermeye çalışırsak;

Öncelikle bilmemiz gereken dijital fotoğrafın piksel adı verilen noktacıklardan oluştuğudur. Bu noktacıklardan her biri belli bir ışık değerine sahiptir, bu değer 0 (sıfır, tam karanlık) ile 255 (tam aydınlık) arasındadır. Histogram ise tüm bu piksellerin ışık değerleri ile oluşturulmuş grafikten başka birşey değildir. Yatay eksende (x ekseninde) ışık değeri ve dikey eksende (y ekseninde) piksel sayısı olacak şekilde hazırlanan grafik biz fotoğrafçılar için vazgeçilmez olmalıdır. Neden mi? En basit nedeni pozlamanın sağlıklı yapılıp yapılmadığını belirlememize yaramasıdır.

Bilinmesi gereken başka bir konu da her fotoğrafın histogramının birbirinden farklı olduğu ve herhangi bir fotoğrafın histogramının şu ya da bu şekilde olması gerekliliğinin bulunmamasıdır. Fakat doğru pozlama nasıl tespit edilecek?

Histogramda sol kısımdan sağa kısıma doğru gidildiğinde ışık değeri 0 dan 255 ‘e doğru artacaktır. Dolayısıyla yatay eksende 0 olan noktada ki yükseklik (kaç olduğu önemli değil) o kısımdan detay alınmayan pikselleri gösterir. Aynı şekilde, en sağdaki 255 ışık değerindeki yükseklik ise bize o kısımdan detay alınamayan (patlamış) pikselleri gösterecektir.

Genel anlamda fotoğrafı çektikten sonra fotoğraf makinasının ekranına bakarak fotoğrafın doğru pozlanıp pozlanmadığını anlamaya çalışırız fakat bu oldukça yanlıştır. LCD ekrandaki fotoğrafa bakarak karar vermemiz gereken tek parametre kadraj yerleşimi olmalıdır. Onun dışında pozlama ile ilgili kararları tamamen histograma bakarak tespit etmeliyiz. Bir bir fotoğraf üzerinde konuşmak ve örnekle açıklamak gerekirse;

Çektiğimiz fotoğrafa ait histogram bakıyoruz ve 1 numaralı şekildeki karmaşık grafikle karşılaşıyoruz, panik yapmayın, yapmamız gereken çok basit, grafiğin en baş tarafına ve en son tarafına göz atalım. Bu histogramda dikkatimizi çekmesi gererek kısım sağ taraf. Sağ taraf bize; fotoğrafta yüksek ışık değerlerine ait hiçbir piksel olmadığını hatta yüksek ışık değerlerinin yakınlarındaki ışık değerlerinde de hiç piksel olmadığını (kırmızı ile işaretli alan), buna rağmen karanlık ve detay alınmamış birçok piksel olduğunu anlatıyor. Buna kısaca fotoğraf az pozlanmış diyebiliriz ve buradaki değerlere göre fotoğrafın 1 veya 1,5 stop daha fazla pozlanmış olması gerektiği sonucuna varabiliriz.

Gelelim 2. histograma; 2. histogramda da ilk dikkatimizi çeken bölge sol taraf oluyor. Yani fotoğrafta az ışıklı kısımlara ait hiç piksel olmayışını görüyoruz (kırmızı ile işaretli alan). Buna rağmen sağ tarafta tam ışık almış alanların fazla oluşu da gözden kaçmamalı. Bu histogramı ise kısaca fazla pozlanmış, ya da kaba tabirle patlamış olarak adlandırabiliriz. Yapmamız gereken 1 veya 1,5 stop kadar daha az pozlamak olmalıdır.

3. ve son histogramımıza baktığımızda ise oldukça dengeli bir dağılımla karşılaşıyoruz ve pozlamanın doğru yapıldığına kanaat getirebiliyoruz. Daha önce de belirttiğim gibi pozlaması doğru yapılmış bir fotoğrafın histogramı bu histogramdaki iniş çıkışlara benzer olmak zorunda değil, sağ ve sol bölgeler dengeli olmak zorunda değil.

Örneğin 4 numaralı histogramda doğru pozlanmış bir fotoğrafa aittir ama göründüğü gibi oldukça farklı bir dağılıma sahiptir. Doğru pozlamadan kastımız dijital fotoğraf makinamızın izin verdiği tüm dinamik aralıkta detay alabilmek ve bunu kaydedebilmektir. Bazı durumlarda örneğin silüet fotoğraflarında histogram tamamen sola yanaşık olacaktır. Çektiğimiz fotoğrafların ilk olarak histogramlarına bakarak ve tecrübe edinerek doğru pozlama yapıp yapmadığımızı fotoğrafa bilgisayar başında bakmadan da anlamamız mümkün olacaktır.